Kripto piyasası etrafında oluşan yeni sektörler, lobi gücü, toplumun ve yatırımcıların artan ilgisi gibi faktörler her geçen gün güçlenerek her kesim için farklı bir değer yaratmaktadır. Piyasaya duyulan ilgi, bir siyasetçi-politikacı için potansiyel bir oy alanı ve lobi gücünü ifade ederken, kurumsal yatırımcı için yeni bir Google ya da Facebook gibi şirketler keşfetme fırsatını ve toplum için de finansal özgürlüğü ifade ediyor olabilir. Kriptoparalar, dijital herhangi bir varlığın finansallaştırılabilmesini sağladığı için oluşturulan değer çeşitliliği, daha önce farkında olunmayan yeni değerlerin de yaratılmasını mümkün kılmaktadır. Bu nedenle, her geçen gün daha çok kişiye ulaşan kriptoparalar, regülatörler ve merkez bankaları tarafından mevcut sisteme tehdit unsuru olarak görülse de, ortaya koyduğu ekonomik ve sosyal fırsatların büyüklüğü göz ardı edilemez hale gelmiştir. Bunun sonucunda, her inovatif gelişmede olduğu gibi kriptoparaları bir fırsat olarak görenler ve tehdit kabul edenler olarak iki ayrı sınıf oluştuğu görülmektedir. Bu yazımızda, kriptoparaları fırsat olarak görerek bu alanda global bir merkez olma iddiası içerisinde olan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) üzerinde duracak ve blockchain-kriptopara merkezli oluşturulmaya çalışılan ekosisteme bir göz atacağız.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin Kısa Tarihi
BAE’nin kriptopara ve blockchain politikalarına geçmeden önce, ülkenin kısa tarihine bakmak faydalı olacaktır. Arabistan’daki birçok ülke gibi BAE’nin ekonomik gelişiminin temelinde zengin petrol ve doğalgaz kaynakları yatmaktadır. Yeraltı kaynakları, İngiltere’den 1970 yılında bağımsızlığını ilan etmiş olan BAE’nin kalkınmasında en önemli kaynak olarak öne çıksa da 40 yıl gibi kısa bir sürede, Dubai, Abu Dhabi gibi dünyaca tanınmış şehirleri kurmuş olmanın yanında global bir finans merkezi haline gelen ülkenin, tüm başarısını sadece yeraltı kaynaklarına bağlamak doğru olmayacaktır.
Dubai, 70’lerde İran, Doğu Afrika ve Güney Hindistan arasındaki ticaretin kesişim noktası olarak merkez konumda bulunuyordu. Ticaretin çoğunluğu ise İran ile yapılmaktaydı. İran’daki siyasi hareketler sonrasında duraksayan ticaret, Dubai’nin de negatif etkilenmesine sebep oldu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Rusya ile Dubai arasındaki ticaretin artması, ülkenin tekrar atağa geçmesini sağladı. Ülkenin ticaretinin, değişen konjonktürlerden minimum oranda etkilenmesi için turizm ve hizmetler sektörüne ağırlık verildi. Bunun için, finansal alandakiler başta olmak üzere, inovasyona yapılan yatırımlar ve teşvikler arttırıldı. Özellikle medya ve internet şirketlerinin popülerleşmesiyle bu tür sektörlere sıfır vergili özel bölgeler tahsis edildi. Kısacası inovasyonla ilgili teşvikler sonucunda, yabancı yatırımcıların ve sıcak paranın sürekli olarak uğrak noktası, Dubai oldu.
Devlet Politikaları
BAE’nin Dubai merkezli kriptopara politikaları, öncelikle blockchain teknolojisi merkezli olarak başladı. Blockchain teknolojisi, merkezi bir kontrol mekanizması tarafından kontrol edildiğinde mevcut sistemlere karşı sağladığı avantajları yitirebilir. Ancak yine de kurulacak sisteme bağlı olarak güvenlik ve hız gibi alanlarda faydalı olabilmektedir. Devletin blockchain teknolojisine dönük politikaları, güvenlik ve verimliliğin arttırılmasına dönük planlamaları içermektedir.
Geçtiğimiz 3 sene içinde bu alanda atılan adımları şu şekilde özetleyebiliriz:
- 2018 Nisan ayında, BAE hükümeti ‘Blockchain 2021’ programını duyurdu. Belgede, yerleşik halkın mutluluğunun, hükümetin efektifliğinin, gelişmiş regülasyonların ve global girişimlerin arttırılmasına odaklanıldığının altı çizildi. Nihai hedefin, tüm işlerini blockchain teknolojisi üzerinden yürüten ilk hükümet olmak olduğu belirtildi.
- 2018 Eylül ayında hem resmi kurumların hem de özel şirketlerin ödeme almak için kullandığı DubaiPay, altyapısını blockchain entegrasyonuyla güçlendirerek işlemlerin hızını ve efektifliğini arttırmayı hedefledi.
- Devlet eliyle 2002 yılında emtia ticaretini güçlendirmek için kurulan DMCC, blockchain tabanlı bir tarımsal ticaret platformu oluşturarak Hintli çiftçilerin ürünlerini Dubai marketine doğrudan pazarlayabilmesinin önünü açtı. DMCC, bu sayede aracıları aradan çıkartarak maliyetleri düşürdü. Aynı zamanda ülkenin tarımsal dezavantajı nedeniyle, oldukça önemli olan gıda güvenliğine katkıda bulundu.
- DMCC, ülkenin menkul kıymet ve emtia regülatöründen aldığı izin sonrasında, Silikon Vadisi’ne benzer şekilde Kripto Vadisi kurmayı planladığını açıkladı. Bunun için İsviçre merkezli CV VC ile işbirliğine varıldığını duyurdu. Vergisiz özel bölge olacak olan vadide, çalışma tesisleriyle birlikte bu alanda kariyer hedefleyen kişiler için eğitim ve mentorluk hizmetleri ve start-up projeleri için kuluçka merkezleri planlandı.
- 2020 Temmuz ayına kadar BAE Ekonomi Bakanı olarak görev yapan Abdulla Bin Touq Al Marri, World Economic Forum’da gerçekleştirdiği konuşmada; petrole bağımlı ekonomiden kurtuluş için finans ve hizmet ekonomisine odaklandıklarını ve bunun için de dijital ekonomi ile tokenizasyon konularına ağırlık verdiklerini belirtti.
- Bakanın açıklamalarındaki dijital ekonomi vurgusu, doğrudan kriptoparalarla ilişkilendirilebilir. Tokenizasyon kısmı ise normalde yetkililer tarafından sık dillendirilen bir konu değildir. Regülasyonla ilgili yetkili kurumlardan yapılan başka açıklamalarda da tokenizasyondan bahsedilmesi, BAE’nin bu alana olan ilgisini göstermektedir. Dubai başta olmak üzere sıcak paranın ve çeşitli milletlerden insanların BAE’ye gelmesini ve yatırım yapmasını kolaylaştırmak için tokenizasyon kullanılabilir. Örneğin gayrimenkul tokenizasyonu, BAE’ye gelmeden gayrimenkul satın almak için ideal bir yol olabilir.
- Bakan; tokenizasyon konusunun, ülkenin pandemi öncesi seviyeleri yakalaması için önemli olduğunu ve küçük işletmelerin bu şekilde borçlanabileceğini de belirterek küçük işletmelerin, bir nevi tahvil görevi görecek tokenler üzerinden global piyasalarda borçlanabileceklerinden bahsederek, BAE’nin ülkeye sürekli olarak yatırımcı çekmek için inovasyonu destekleyici politikalarından güzel bir örnek vermiş oldu.
- 2021 Ekim sonunda Dubai’nin finansal regülatörü DFSA, dijital varlıklarla ilgili tanımlamaları netleştiren bir açıklama yayınladı. Regülatörün, devletin dijital varlık dostu politikaları çerçevesinde sektörü geliştirici yönetmelikler düzenlemekte olduğunu görüyoruz.
Özel Sektör
Bir ülkede, ekosistemin oluşması için sadece devlet eliyle gerçekleştirilen projeler yeterli olmayacağından, devletin oluşturduğu altyapı üzerinden, serbest piyasa kuralları çerçevesinde özel sektörün kendi arasında rekabet ettiği durum, en sağlıklı ekosistemi yaratmaktadır. Yukarıda, BAE’de devletin ne gibi adımlar attığını incelemiştik, bu süreçte özel sektörün, özellikle bankaların attığı adımlar da oldukça büyük önem taşımaktadır. Bu konudaki gelişmeleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
- Yönetimi altında 1.5 milyar USD bulunan, Kanada merkezli 3iQ şirketi, kurumsal yatırımcılara hitap eden Bitcoin Fund adı altında bir BTC ürünü sunmak için Nasdaq Dubai Borsası’na başvurdu. Regülatörün izin vermesinin ardından ürün borsada listelenmeye başladı.
- Dubai merkezli kriptopara borsası BitOasis, B serisi yatırım turunda Digital Currency Group(DCG), NXMH, Pantera Capital ve Alameda Research şirketlerinden yatırım aldı.
- Yatırım yapan bu şirketlere bakıldığında;
- DCG’nin Grayscale, Coindesk, Genesis, Foundry, Luno gibi sektörün önde gelen şirketlerinin sahibi olduğu görülmektedir.
- NXMH ise Bitstamp borsasının sahibi olmasıyla öne çıkmaktadır.
- Alameda Research, FTX borsasının bir alt şirketidir.
- Pantera Capital, kripto alanında en prestijli ve kapsamlı yatırımlar gerçekleştiren bir fon yönetim şirketi olmasıyla dikkat çekmektedir.
- Sonuç olarak, Dubai’nin kriptopara dostu politikaları, sadece yabancı yatırımcıların Dubai’ye gelmelerini değil, aynı zamanda lokal şirketlerin de rahatlıkla yatırım alabilmelerinin önünü açmaktadır.
- Dubai’nin en büyük bankası Emirates NBD, çek ticaretindeki dolandırıclık girişimlerini engellemek için blockchain tabanlı bir yazılım geliştirdi.
- Emirates NBD’nin öncülüğünde hazırlanan ve merkez bankası yönetmeliklerine uygun olan blockchain tabanlı KYC sistemi hazırlandı. Diğer bankaların da bu sisteme entegre olması beklenmektedir.
- Devlet destekli Mubadala fonu, kriptoparalara yatırım yapma kararı aldığını duyurdu. Fonun yönetimi altında 243 milyar USD bulunmaktadır.
- The Asset Advisor isimli bir firma, kriptopara karşılığında gayrimenkul satışına başladı.
Dubai Dünya Ticaret Merkezi ve Binance
Dubai başta olmak üzere BAE içerisinde hem devlet hem özel sektör eliyle gelişen kriptopara ve blockchain sektöründeki en son gelişme, belki de en önemli gelişmelerden birisidir. Kriptopara borsası Binance, 2021 yılında çeşitli ülkelerin regülatörlerinden aldığı sert uyarılar sonrasında hayli stresli bir yıl geçirdi. Borsanın net bir merkezi olmadığı için yasal problemlerle karşılaşması, çeşitli ülkelerdeki hizmetlerin ya tamamen ya da kısmen durdurulmasına neden oldu. Binance CEO’su CZ, konuyla ilgili kendilerinin de agresif büyüme politikaları nedeniyle hatalı olduklarını kabul ederek regülatörlerle beraber çalıştıklarını ifade etti. Binance, konuyla ilgili çeşitli çözümler bulmaya çalışırken, öncelikle regülatörlerle iyi ilişkileri olan kişileri işe alıp lobi faaliyetlerini güçlendirdi ve faaliyet göstermekte problem yaşadığı ülkelerde lokal borsaları satın alma yoluna gitti.
Sorunun temelinde Binance’nin bir merkezinin olmaması yattığı için borsanın er veya geç kendisine bir ülke seçmesi gerektiği biliniyordu. Milyarlarca dolar değere sahip borsanın ödeyeceği vergi miktarı düşünüldüğünde, borsanın kararı giderek daha önemli hale geldi. En son Fransa ve İrlanda, sundukları vergi teşvikleriyle Binance’nin merkez binasının kurulması için en önemli aday ülkeler oldular.
21 Aralık tarihinde Binance ile Dubai Dünya Ticaret Merkezi (Dubai WTC) arasında imzalanan niyet anlaşması, Binance’nin regülasyon ve kara para aklamayı önleme konularında Dubai WTC’ye rehberlik etmesini, kriptopara borsalarının işleyiş ve lisanslanma süreçlerinde yardım etmesini öngörmektedir. Binance CEO’su CZ’nin hem Dubai hem de Abu Dhabi’deki regülatörlerle görüşmesi ve Dubai’den bir ev alması, borsanın merkezini BAE’de açma niyetinin bir parçası olarak görülebilir. Ülkenin kısa tarihinde, petrol dışında inovasyona verdiği değer ve sıfır vergi politikaları göz önünde bulundurulduğunda, Binance’nin ülkeye gelmesi için BAE’nin benzer teşvikleri vermekten geri durmayacağı tahmin edilebilir.
Sonuç
Yazının başında belirtildiği gibi, her inovatif gelişimin önünde her zaman evet ve hayır diyen iki grup bulunur. İnovasyona ne derece ihtiyaç duyulduğu, bu grupların ne kadar sağlam argümanlara sahip olduğuna veya ne kadar güçlü lobiler tarafından desteklendiğine göre değişmez. İnovasyon, gerekliyse ve bir ihtiyaca hitap ediyorsa er veya geç hakettiği değeri görmektedir. Günlük hayatımızda kullandığımız en basit teknolojik araçtan en karmaşığına kadar her zaman bu tür gelişmelere karşı çıkanlar olmuştur. Geldiğimiz noktada, kriptoparaların 12–13 yıllık bir süre içerisinde başardıklarına bakıldığında, bu inovasyonun gerekli olup olmadığı hakkındaki soruların her geçen gün anlamsızlaştığını gözlemliyoruz. Bu nedenle, kriptoparaların yarattığı fırsatlardan her alanda faydalanan ve oluşan tehlikelerden halkını koruyabilecek önlemleri alan ülkelerin, diğer ülkelere göre daha yüksek bir gelişim göstereceği tahmin edilebilir. Kriptopara piyasasına giriş yapmak ve öğrenmek için hiçbir zaman geç değildir. Ancak ülkeler için bu kural geçerli olmayabilir.
Hazırlayan: Berkay Aybey
Burada ifade edilen görüş ve yorumlar BV Crypto’ya aittir. BV Crypto, bu yazı temel alınarak yapılacak herhangi bir finansal işlemden sorumlu tutulamaz. Her yatırım ve ticaret hamlesi risk içerdiğinden, bu tür kararlar alırken kendi araştırmanızı yapmanızı tavsiye diyoruz.
