Kriptopara piyasasındaki en büyük market büyüklüğüne sahip olan USDT stabil parasını yöneten Tether şirketi, ABD dolarına endekslidir ve 1 USDT= 1 USD eşitliğini sağlar. Bunu yapmak için de oluşturulan her 1 USDT karşılığında 1 USD tutarında teminat tutmayı garanti eder. Ancak New York Başsavcılığının başlattığı bir soruşturma neticesinde bu teminatların 1:1 oranında tutulmadığı ve eksiklik olduğu yönünde iddia ortaya atılmış ve bu iddia çerçevesinde bir dava süreci ortaya çıkmıştır.
Bu yazımızda, size kripto piyasasının en büyük stabil parasının dava sürecini özetleyerek bilgilendirmeyi hedefliyoruz. Bu amaç doğrultusunda, yazımızda; iddianamenin bir özetini, bağlantılı şirketlerle ilgili bilgileri ve bu süreç içerisinde yaşananları bir zaman çizelgesi içerisinde bulacaksınız.
ÖZET
Süreç boyunca genel olarak, yeni bir finansal kol olan kriptopara sektörünün bankalarla olan problemlerini gözlemliyoruz. Sadece Tether ve Bitfinex’in değil diğer kripto şirketlerinin de zaman zaman benzer problemlerle karşılaştıkları tahmin edilebilir. Bu sebeple davanın asıl konusu, bu problemler sonucunda Tether ve Bitfinex’in herhangi yasadışı bir faaliyet içerisine girip girmediği ve müşterilerinin parasını bu amaçlar doğrultusunda kullanıp kullanmadığıdır.
Davada genel olarak 2 iddia üzerinde duruluyor. Bu iddialardan ilki Bitfinex’in Tether ile birlikte USDT aracılığıyla piyasayı manipüle edip Bitcoin fiyatını şişirdiği veya kendi belirledikleri fiyat aralığında sabitlemesidir. Bu iddiaya göre Tether, herhangi bir müşteriden para girişi olmadan karşılıksız olarak USDT basmakla suçlanıyor.
İkinci iddia ise çeşitli skandallar sonucu banka hesaplarına el konulan Crypto Capital’in, Bitfinex’in yaklaşık 1 milyar USD kadar parasını bünyesinde barındırdığı ve bu el koymalar sonrasında Bitfinex’in 850 milyon USD değerindeki parasına olan erişimi kaybetmesiyle alakalıdır. El konulan paralar, Crypto Capital’in soruşturmaları tamamlanmadan kullanıma açılmayacağı için Bitfinex’in buradaki sermaye açığını Tether’den aldığı kredi ve LEO tokenden elde ettiği yatırımlarla kapatma eğiliminde olduğu iddia edilmektedir.
Dava süreci, 6 ekim 2019 tarihinde New York Başsavcılığı’nın, Tether, Bitfinex, iFinex, Crypto Capital şirketlerine dava açmasıyla başladı.
6 EKİM 2019
Davacı: New York Başsavcılığı
Davalılar: Tether, Bitfinex, iFinex, Crypto Capital
Savcılık, Tether’in faaliyetleri için yarı kara para aklama, yarı dolandırıcılık, yarı manipülasyon suçlamalarını yöneltiyor. Tether’in iddia ettiği gibi 1 USDT= 1 USD eşitliğine uymayarak teminat eksikliğine sahip olduğunu ve Bitfinex’in müşterilerine ait $850 milyon tutarındaki paranın kontrolünü kaybettiğini iddia ediyor.
Tether ve Bitfinex, özellikle Bitcoin’in $20.000 seviyelerine ulaştığı 2017 sonu ve 2018 başlarındaki işlemleri baz alınarak suçlanıyorlar. Savcılık, davalıların teminat olmadan yani herhangi bir müşteriden USD almadan USDT arzını arttırarak bu USDT’ler ile Bitcoin’e yapay bir talep oluşturduğunu ve fiyatı manipülatif olarak yükselttiklerini savunuyor. Buna delil olarak, 2017- 2018 yılları arasında basılan 2.8 milyar USDT ile başlayan trendin, Bitcoin’in $20.000 seviyesine kadar sürecek bir yükseliş ile tarihin en büyük balonunu oluşturması ve bu yükselişin ardından ise piyasadan $450 milyar tutarında çıkış gerçekleşmesi gösteriliyor. İddianame, yükselişin manipülatif olduğunu ve marketin büyümesinin yarısından fazlasının Tether ve Bitfinex’in manipülasyonlarıyla gerçekleştirildiğini iddia ediyor.
ZAMAN ÇİZELGESİ
31 MART 2017
Wells Fargo, Tether ile çalışmayı durdurdu. Bu gelişmenin ardından ABD kaynaklı para akışında problem yaşamaya başlayan Bitfinex, Wells Fargo’ya sonradan vazgeçeceği bir dava açıyor. Açılan karşı davada Bitfinex, Wells Fargo sebebiyle işlerin durma noktasına geldiğini ve önlerine engel çıkarıldığını belirtti. Şirketin CEO’su Phil Potter “ kriptopara ile ilgili herhangi bir iş yapan herkes bilir ki bankalarla uğraşmak ve yasaların çevresinden dolaşmak her zaman olağan birşeydir. Ancak çok büyümenin negatif yanlarından bir tanesi de artık radar altına oluşunuz ve bu tür dolambaçlı yolları tercih edememenizdir. Wells Fargo, Tether ve Bitifnex’e işlemleri kapatan ilk banka değil ancak son bankaydı” dedi.
22 NİSAN 2017
ABD’li bankalarla problemler yaşayan Bitfinex ve Tether, ABD bağlantısı olan Tayvan bankaları aracılığı ile işlemlerini yürütmek istedi. Uluslararası USD transferini sağlamak için ABD bağlantısına ihtiyacı olan Tether ve Bitfinex, aşağıdaki sistem üzerinden işlemlerini yürütüyordu.
Ancak, 22 Nisan tarihinde Tayvan merkezli banka da Tether ve Bitfinex ile işlem yapmayı durdurdu. Bu gelişmenin ardından banka işleyişinde problem yaşayan Tether, müşterilerinden gelecek para transferlerini durdurdu. Ancak iddianame, durdurma işleminin ardından Tether’in 10 milyon USDT daha piyasaya sürdüğünü belirtiyor.
EYLÜL 2017
Tether, Porto Riko merkezli Noble Bank üzerinde hesap açarak işlemlerini tekrar yürütmeye başladı. ABD merkezli bir banka bağlantısına sahip olmayan ve müşterilerinden gelen paraları kabul etmeyi durduran Tether, iddianameye göre bu 5 aylık süreç içerisinde $390 milyon USDT daha piyasaya sürdü. Savcılık, Tether’in kurulduğu 2.5 yıldan beri sadece $55 milyon USDT basması sebebiyle, $390 milyon USDT’nin banka erişimi olmayan bir dönemde açıklanamayacak kadar yüksek bir tutar olduğunu düşünüyor.
Bu 5 aylık süreç içerisinde Bitcoin fiyatı nisan 2017’deki $1000 seviyelerinden eylül 2017’de $4000 seviyelerine ulaşmıştır.
KASIM 2017
Alman gazete, Süddeutsche Zeitung’a sızdırılan Paradise Papers adında bir dizi gizli yatırım belgeleri internet ortamına düştü. Bu belgeler ışığında birçok skandal yaşanmasının yanında belgeler, Bitfinex ve Tether’in rezervlerinde eksik olabileceği şüphesini doğurdu.
28 EKİM 2017–20 ARALIK 2017
İddianame, Tether ve Bitfinex’in bu tarihler aralığında toplamda 850 milyon USDT daha basarak piyasaya sürdüğünü belirtiyor. Bu tutarla birlikte Tether’in toplamda $1.250.000.000 tutarında rezerve sahip olması gerektiği de söyleniyor.
28 KASIM 2017 ve 20 ARALIK 2017
Digfinex ve iFinex, Metropolitan Commercial Bank’in New York şubesinde hesap açtı. İddianameye göre Tether ve Bitfinex açılan bu hesaplara rağmen yine de USD işlemlerini yapamadı. Buna gerekçe olarak ise ya Tether ve Bitfinex’in sicillerinden dolayı bankanın işlemleri onaylamaması ya da hesapların tekrardan kapatılması korkusuyla şirketlerin bilinçli olarak işlem yapmaktan uzak durması gösteriliyor.
05 ARALIK 2017
Bitfinex, Polonya merkezli Spoldzielczy Bank’da Crypto SP. Z.O.O şirketi adına hesap açıyor. Crypto SP, Crypto Capital’e ait bir alt şirkettir.
Ancak Bloomberg’in yaptığı haber, Bitfinex’in para kaynağını göstermekten kaçındığını ve Polonya’daki banka hesabını kullandığını ortaya koydu.
21 ARALIK 2017
Tether ve Bitfinex, yeni üyelik ve hesap açılışlarını 15 ocak 2018 tarihine kadar durdurdu. Sadece bu dönemde 1 milyar USDT daha basılarak piyasaya sürüldü. Bu agresif artış 24 ocak 2018 tarihine kadar devam etti.
2018
İddianameye göre Bitfinex, bankalarla yaşadığı problemler sebebiyle 2018’in başlarında para transferleri için Crypto Capital şirketi ile çalışıyor. İddiaya göre Bitfinex hiçbir yazılı anlaşma yapmadan 2018 başlarında Crypto Capital hesabında yaklaşık 1 milyar USD bulunduruyordu.
Crypto Capital, daha önce de Bitfinex gibi birçok bilinen kriptopara şirketiyle benzer problemler sebebiyle çalıştı. Şirket genellikle sahte isimli gölge hesaplar üzerinden uluslararası para transferlerini gerçekleştiriyor.
24 OCAK 2018
Texas Üniversitesi tarafından Tether Report adında bir rapor hazırlandı. Rapor, USDT arzı ile Bitcoin fiyatı arasındaki korelasyonu ortaya koyması açısından önem arz ediyor. Rapora göre Tether, tüm piyasadaki büyümenin %50 kadarını tek başına sağlıyor. Burada 2 hipotez üzerinden fikir yürütülüyor.
1. Hipotez; yatırımcıların talebine doğru orantılı olarak tetherin USDT basarak piyasaya sürdüğü üzerinedir. Bu hipoteze, çekme hipotezi (pull hypothesis) deniyor. Yatırımcıların USDT’yi piyasaya çektiği anlamında verilen bir isim.
2. Hipotez; Tether’in talebin üzerinde USDT basarak piyasaya sürmesi üzerine kuruludur. Buna da itme hipotezi (push hypothesis) deniyor. Tetherin marketi ittirdiğine veya şişirdiğine yönelik olarak söyleniyor.
Bu hipotezlere baktığımızda savcılığın dava sürecini 2. hipotez üzerinden yürüttüğü söylenebilir. Rapor ayrıca, Tether ve Bitfinex’in USDT basımını elinde tutması dolayısıyla BTC fiyatını kendileri için ideal noktada dengeleyebileceğinden bahsediyor. Geniş bir blockchain verisi sonrası elde edilen bulgulara göre rapor, USDT’nin daha çok, Bitcoin’in düşüş gösterdiği dönemlerde basıldığını ve basılan USDT ile BTC alınarak yapay bir talep yaratıldığını iddia ediyor. Yaratılan yapay talep ve USDT’lerin 1:1 oranında teminatlı olması enflasyonist sonuçlar doğurmadığı gibi BTC fiyatı yükseldiğinde fazladan basılan USDT’lerin satılarak piyasadan kaldırıldığı iddia ediliyor. Buradan elde edilen kar ile USDT rezervlerinde tekrar gerekli rezervin yerine konulabileceği de raporda belirtilen bir başka noktadır.
Rapor tüm bu işlemlerin sadece Bitfinex borsası üzerinden değil Bittrex ve Poloniex borsalarınında içerisinde olduğu bir şema içerisinde gerçekleştiğini iddia ediyor.
İddianamede, 21 aralık tarihinden itibaren agresif artış gösteren USDT arzının raporun yayınladığı tarihte agresifliğini yitirerek artışını durdurması ise şüpheli bulunuyor.
26 OCAK 2018
Bitfinex, müşterilerini para yatırma talepleri için kullanacakları banka hesabında değişikliğe gidildiği konusunda bilgilendirdi. Müşterilerin para yatırma işlemlerini, Hollanda merkezli ING Groep NV bankasındaki Haparc B.V. adındaki hesaba yapmaları istendi. Yaklaşık 1 ay sonra Bloomberg’in bu durumu haberleştirmesinin ardından ING, hesabı kapatma kararı aldı.
16 ŞUBAT 2018
Digfinex ve iFinex, Signature Bank’ın New York şubesinde hesap açıyorlar. Banka, kriptopara dostu politikalar izlemesi ile tanınıyor.
28 MART 2018
Backpage.com adındaki site seks skandallarının da dahil olduğu çeşitli suçlamaların hedefi oldu ve kapatıldı. Bu sitenin parasını Bitfinex’in beraber çalıştığı Crypto Capital şirketinin de dahil olduğu birkaç kriptopara şirketi sayesinde akladığı ortaya çıktı.
06 NİSAN 2018
Polonya, adı skandallara karışan Crypto Capital’in Polonya bankalarındaki hesaplarına el koydu. Yaklaşık $375 milyon tutarında Zloti, bu işlem sonrasında kullanılamaz hale geldi. Polonya otoriteleri, bu hesapların herhangi bir ekonomik aktivite içerisinde olmadığını ancak yasadışı organizasyonların para göndermesi için adres olarak kullanıldığını açıkladı.
16 MAYIS 2018
Arizona Bölge Mahkemesi, Crypto Capital’in sahip olduğu bir banka hesabındaki paraya el koyma kararı aldı.
İddianame, bu tarihlerde Bitfinex’in finansal sorunlar yaşadığını belirtiyor. Şirketin CFO’su Devasini, bir müşterinin para çekme talebine karşılık, “eğer Crypto Capital üzerinde bir hesap açarsanız işleminizi USD veya EUR farketmeksizin saniyeler içerisinde gerçekleştirebiliriz” diyor.
Müşteri Bitfinex sitesinde EUR cinsinden para çekiminin durdurulduğunu görünce, Devasini ona yine Crypto Capital üzerinden hesap açmasını tavsiye ediyor.
İddaanamede “Merlin” ismiyle Devasini’nin Crypto Capital’e para konusunda dert yandığı bir konuşma da yansıyor. Bu konuşmada Devasini “Merlin” ve karşı taraf da “CCC” olarak geçiyor ve OZ olarak hitap ediliyor.
Merlin: Selam OZ rahatsız ettiğim için özür dilerim ancak en azından $100 milyonluk bir çekim yapma şansımız yok mu birçok para çekme talebi birikti. Crypto Capital’den para çıkışı yapmamız gerekiyor. Bir kısım paraya dokunamıyoruz biliyorum ancak geri kalanı?
Crypto Capital’den Tether’e veya herhangi bir şekilde para çıkışı yapmamız mümkün mü?
Nakit rezervimiz gerçekten azaldı.
CCC: Biliyorum, işleri olabildiğince hızlı yürütmek için bankalarla çalışıyorum. Ancak ne kadar ittirirsek o kadar kötü geri dönüş alıyoruz ve hesaplarımız nedensiz yere kapatılıyor.
Merlin: Onlarca insan Crypto Capital’den gelecek parayı bekliyor. Onlara kesin bir cevap vermem lazım biraz daha zorlayamaz mısın? Lütfen beni anla, tüm bu süreç tüm kripto ekonomisi için kötüye gidiyor. Eğer acil bir aksiyon almazsak Bitcoin 1.000 dolara doğru gidebilir.
EKİM 2018
Bitfinex, Hong Kong bankası merkezli Prosperity Revenue Merchandising Limited isimli hesabı kullanmaya başladı. Bu banka hesabı üzerinden Citibank’a bağlanıp uluslararası USD transferlerini gerçekleştirebildi.
15 EKİM 2018
Piyasada Tether’in yeterli rezerve sahip olmadığına yönelik güçlü bir algı oluşmasının ardından toplu bir USDT satışı gerçekleşerek BTC alımına yol açtı. Bu ani hareket sonrasında 1 USDT = $0.85 USD değerine kadar düştü. BTC fiyatı ise yaklaşık $6300 seviyesinden $7600’e doğru ani bir yükselişe geçmesinin ardından tekrar eski seviyesine dönüş sağladı.
Bu hareketin sebebinin Bitfinex ve Tether’den para çekmek isteyen müşterilerin taleplerine cevap verilememesi olduğu düşünülüyor. İddianamede böyle bir durum yazılmamış olsa da medyadaki haberlere göre özellikle büyük miktarda para çekmek isteyen müşterilerin talepleri karşılanamayınca, Tether’in eksik rezerve sahip olduğu düşüncesi yayıldı.
Bitfinex, aynı gün bir açıklama yayınladı. Açıklamaya göre şirket, para çekimlerinde hiçbir problem olmadığını ancak spesifik hesaplarda teknik problemlerin meydana geldiğini ve en kısa sürede çözüleceğini belirtti.
23 EKİM 2018
ABD Adalet Bakanlığı, Crypto Capital’in ülkedeki 3 banka hesabına el koyma kararı aldı.
24 EKİM 2018
Crypto Capital’in hesaplarına el konulmasından bir gün sonra Tether, 500 milyon USDT’yi yakarak piyasadan çekti.
1 KASIM 2018
Tether, Bahamalar merkezli Deltec Bank’dan aldığı bir mektubu yayınladı. Mektupta Tether’in, banka hesabında $1.831.000.000 olduğu açıklanıyor. Bu miktar Tether’in tam olarak rezervinde tutması gereken para miktarıdır. Dolayısıyla şirket, bu mektup sayesinde soru işaretlerini ortadan kaldırmayı amaçlıyor.
İddianamede ise bu mektuba güvensizlik duyulduğu belirtiliyor. Mektubun üzerinde herhangi bir imza olmaması ve Bahamalar’ın regülasyon ve denetim bakımından yetersiz bir ülke olmasından bahsedilerek mektup için negatif görüş belirtiliyor.
27 KASIM 2018
New York Başsavcılığı, Tether ve Bitfinex’e celp gönderiyor ve şirketin tüm finansal işlemlerini detaylı bir şekilde talep ediyor.
21 ŞUBAT 2019
Bitfinex ve Tether bir kredi anlaşmasına varıyor. Anlaşmaya göre Tether, Bitfinex’e $900 milyon tutarına kadar kredi verebiliyor. Bitfinex, iddiaya göre bu anlaşmadan yararlanarak yaklaşık $700 milyon tutarında krediyi kullanıyor.
Bu kredinin teminatı olarak Bitfinex, Digfinex’in sahip olduğu 60,000,000 iFinex hissesini gösteriyor. Faiz oranı ise %6.5 olarak belirleniyor.
Medyadaki haberlere göre, anlaşmanın şartlarından bir tanesi de kredi anlaşmasından Bitfinex ve Tether hissedarlarının ve kullanıcılarının haberdar edilmemesidir.
25 NİSAN 2019
New York Başsavcılık Ofisi, Martin Yasası’na dayanarak tek taraflı bir uygulama yayınlıyor. Bu uygulamaya göre Tether ve Bitfinex’in soruşturma için ek belgeler teslim etmesi istenirken, soruşturmanın gidişatını etkilememesi bakımından Tether ve Bitfinex’in finansal hareketlerine ihtiyati tedbir uygulanmasına karar veriliyor. Bu tedbir ile birlikte şirketlerin hareketleri kısıtlanıyor.
04 MAYIS 2019
Bitfinex, LEO(Unus Sed Leo) tokeni duyuruyor ve token aracılığıyla 1 milyar USD toplamayı hedeflediklerini belirtiyor.
LEO token, açıklandığı üzere Bitfinex tarafından düzenli olarak geri alınarak yakılacak ve arz miktarı düzenli şekilde düşecektir. Bitfinex, bu geri alım için Tokinex platformundan elde edeceği gelirin %27’sini kullanacağını belirtti. Tokinex, borsanın kendi bünyesinde yeni tokenleri listelemek, özel ve halka açık satışlarını gerçekleştirmek için kullandığı bir platformdur.
Bitfinex, tokenin ABD, Kanada ve FATF tarafından riskli ülke kategorisinde bulunan ülkelere erişime açılmayacağını da duyurdu.
17 MAYIS 2019
Bitfinex, LEO için düzenlediği özel satışta $1 milyar tutarında yatırım toplanarak maksimum hedefe ulaştıklarını açıkladı.
21 MAYIS 2019
LEO token, borsada halka açık olarak işleme açılıyor. Tokenin 24 eylül 2020 itibariyle piyasa değeri $1.236 milyar seviyelerinde bulunuyor.
19 AĞUSTOS 2019
Tether ve Bitfinex’in davaya olan itirazları, hakim Cohen tarafından reddedilerek soruşturmanın devamına karar verildi.
6 EKİM 2019
New York Başsavcılığı, Tether, Bitfinex, iFinex, Crypto Capital hakkında dava açtı.
25 EKİM 2019
Crypto Capital’in başkanı Ivan Manuel Molina Lee, Polonya’da tutuklandı.
21 ŞUBAT 2020
Global Trade Solutions CEO’su hakkında para aklama ve dolandırıcılık suçlamaları yöneltildi.
Global Trade Solutions, Crypto Capital’in sahibidir.
3 HAZİRAN 2020
Bittrex ve Poloniex kriptopara borsaları davaya dahil edilen son sanıklar oluyorlar. Sebebi ise iddianamede belirtilen, Bitfinex’in piyasayı manipüle etmesine bile isteye yardım etmeleri olarak gösteriliyor. Sistem gereği, piyasaya sürülecek USDT’lerin öncelikle Bitfinex’e gönderildiği, ardından gerekli miktardaki USDT’nin Bittrex ve Poloniex’e aktarıldığı ve manipülasyon sonrasında tekrar geri alındığı iddia ediliyor.
7 AĞUSTOS 2020
Bittrex ve Poloniex avukatları, mahkemeye gönderdikleri yazıda özet bir yargılama (summary judgment) talep ettiler. Ayrıca, manipülasyonda kullanıldığı iddia edilen borsa hesabının ayrı bir kullanıcıya ait olduğunu belirttiler. Söz konusu kullanıcının arbitraj işlemleri yapması sebebiyle borsalar arası ticaret işlemleri gerçekleştirdiğini ve diğer kullanıcılarından herhangi bir farkı olmadığı belirtildi. Bu sebeple davanın gerekçesinin geçersiz olduğu iddia edildi.
17 EYLÜL 2020
New York Başsavcılığı, Bitfinex’in talep edilen bilgi ve belgeleri son teslim tarihine kadar eksiksiz olarak teslim etmediğini ve bu belgelerin teslim edilmesinin gerektiğini belirtti. Bitfinex ve Tether, istenilen belgelerin çok eskiye dayandığı ve erişiminin güç olduğundan şikayet etti. Hakim Cohen ise istenen belgelere, şirketlerin kolay bir şekilde erişebiliyor olması gerektiğini belirtti.
Hakim yeni bir son teslim tarihi belirlemedi ancak Tether’in Bitfinex’e kredi vermesini engelleyen kararın süresini uzatma kararı aldı.
EKSTRA
Tether
16 Aralık 2020 itibariyle $19.7 milyar market büyüklüğüne sahiptir. Market büyüklüğü özellikle covid-19 sonrasında gerçekleşen ekonomik çöküş sonrasında olumlu yönde etkilenmiştir.
Crypto Capital
Global Trade Solutions bünyesinde bulunan Panama merkezli bir bankadır. Global Trade Solutions ise İsviçre’nin Zug Kantonu’nda bulunan lisanslı bir finans kuruluşudur.
Daha önce bankaların kriptopara şirketleriyle çalışmak istememesi sebebiyle Kraken, Binance, Bitmex gibi borsalar da Crypto Capital’i tercih etmiş ancak ilişkileri kısa sürmüştür. Bitfinex ve Kanada merkezli kriptopara borsası QuadricaCX, Crypto Capital’de parası bulunan ve ilişkileri devam eden şirketlerdir.
Crypto Capital uzun bir süredir aynı sistemle çalışmayı sürdürmüştür. Yurt dışında gölge hesaplar aracılığıyla para transferlerini gerçekleştiren şirket, backpage.com sitesinin başlattığı skandal sonrasında, paravan şirket kurma, kara para aklama, backpage.com sebebiyle sex trafiğinin içinde bulunma veya dolaylı dolaysız yardım etme, uyuşturucu kartelleriyle ilişki içinde olmak suçlamalarından soruşturuluyor.
